در توسعه فناوری، تجاری‌سازی و کاربرد آن، فرماندهی واحد نداریم

رئیس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه ما در حال حاضر فرماندهی اقتصاد مقاومتی را به وجود آورده ایم ولی فرماندهی اقتصاد مقاومتی هم نقش فرماندهی واحد بر توسعه فناوری را ایفا نمی کند، گفت: ایجاد معاونت علمی و فناوری بسیار هوشمندانه بود ولی نقش فرماندهی به آن سپرده نشد چرا که وقتی فناوری ای ایجاد می شود و مورد استفاده قرار نمی گیرد، معاونت علمی نمی تواند با کارفرما (چه وزارتخانه صنعتی و چه بخش های دیگر) صحبت کند و آنها را اجبار به استفاده کند.

به گزارش ایسنا، دکتر حمید رضا طیبی در برنامه "رادیکال سه" شبکه ۳ سیما با بیان اینکه توسعه فناوری کاری فرا وزارتخانه ای است، تصریح کرد: مجلس طبق قانونی که در سال ۸۳ تصویب کرد، بحث فناوری و تجاری سازی را به وزارت علوم واگذار کرد اما این وزارت خانه به لحاظ ماهیتی نمی تواند متولی تجاری سازی باشد . وزارت علوم باید متولی تولید علم باشد و نیاز به یک سازمان فراوزارتخانه ای که نزدیک به شخص اول اجرایی باشد وجود داشت که در نتیجه آن معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ایجاد شد .

وی افزود: ما بخش خصوصی را نمی توانیم برای استفاده از فناوری تولید داخل اجبار کنیم ولی مواردی مثل حقوق و عوارض گمرکی را برای حمایت از تولید ملی ایجاد کرده اند. چند بار شنیده  اید که آمریکا برای حمایت از تولید ملی خود تعرفه فولاد را افزایش داد؟

رئیس جهاد دانشگاهی با بیان اینکه مجموعه فناوری هایی که در جهاد دانشگاهی تولید شده و بعضا با حمایت مالی برخی سازمان ها بوده مورد استفاده قرار نمی گیرد، ادامه داد: سازمان  ها بهانه های مختلفی برای استفاده نکردن از این  فناوری ها دارند؛ مثلا در حال حاضر می گویند وضعیت اقتصادی کشور خراب است، پروژه ها فعال نیستند و ما نمی  توانیم تجهیزات جدید بخریم ولی قبل از وضعیت فعلی علاقه به خرید از خارج از کشور و نبود سیستم های نظارتی از جمله دلایل استفاده نکردن از فناوری داخل بود.

رئیس جهاد دانشگاهی با اشاره به فرار مغز ها نیز گفت: برای نگاه  داشتن جوانان در کشور دو چیز باید موجود باشد. اول اینکه جوان باید ببیند که حاصل کارش در جامعه و در راه ارتقای زندگی مردم مورد استفاده قرار می گیرد و دوم اینکه باید از مواهب مادی کار خود برخوردار شود. یکی از بحث  های جدی ای که داریم این است که روی تعداد شرکت های دانش بنیان تاکید نکنیم بلکه روی بازار آنها تاکید کنیم. هر که تولید فناوری می کند و این فناوری یکی از نیاز های ما را تامین می کند، تا زمانی که فرد کار خود را توسعه می دهد هوشمندانه از او حمایت کنیم. اگر چنین کاری کنیم بچه های ما می مانند. چرا بروند؟

در زمینه توسعه سیاسی بسیار مشکل داریم

طیبی با بیان اینکه در زمینه سیاسی بسیار مشکل داریم، گفت: سیاسیون ما در زمینه مصالح ملی کشور باید به یک توافق برسند و اگر به توافق نرسند این حالت زیگزاگی در اداره کشور ادامه پیدا می کند. نمی  شود در یک مقطعی بگوییم می خواهیم با دنیا ارتباط داشته باشیم و در یک مقطع دیگر بگوییم نمی خواهیم. اگر این امر حاصل تفکرات ایدئولوژیک ماست باید تفکرات ایدئولوژیک کشور به گونه ای به مصالح ملی نزدیک شود که نقاط مشترک زیادی به وجود آید. این نقاط مشترک است که باعث وفاق سیاسیون ما از جناح های مختلف می شود و در نتیجه این نقاط مشترک می توانیم برنامه ریزی درازمدت کنیم.

وی افزود: سیاست و اقتصاد و علم در هم تنیده اند. پیشرفت حاصل توسعه فرهنگی، اجتماعی، علمی، فناورانه و سیاسی است. این بردار ها باید با هم پیشرفت کنند تا درهم آمیختگی آنها باعث توسعه عدالت، رفاه، اقتصاد و اخلاق شود. اگر اینها با هم پیشرفت نکنند، توسعه اتفاق نمی افتد.

طیبی با بیان اینکه مدعی هستیم در حوزه نظامی پیشرفت کرده ایم، علت آن  را حاکم بودن یک مدیریت واحد در حوزه نظامی دانست و افزود: من فکر می کنم این که سرریز فعالیت های علمی وارد زندگی مردم نمی شود به این دلیل است که داریم بد مدیریت می کنیم.

خودرو، محل صدور بسیاری از مدیران سفارشی و سیاسی است

وی در پاسخ به سوالی درباره علت ناتوانی ایران در تولید خودروی با کیفیت گفت: من معتقدم در هر حوزه ای متمرکز شویم و درست مدیریت کنیم موفق می شویم. خودرو حوزه ای است که بسیاری از مدیران سیاسی یا سفارشی خود را به آن صادر می کنیم. صنعت خودرو برای ما صنعت بسیار پر برجی شده که اگر اراده به خرج دهیم و بدنه این صنعت را تغییر دهیم، پیشرفت زیادی حاصل می شود.

وی درباره فرازونشیب های توسعه علمی اظهار کرد: فراز و نشیب ما در توسعه علمی عوامل زیادی دارد. ما تاحدودی حس می کردیم که به لحاظ توسعه و پیشرفت عقب هستیم. حرکت های ضد انقلاب در اوایل انقلاب و جنگی که به ما تحمیل شد و خرابی  را دو چندان کرد باعث شد که ما از توسعه علمی و فناورانه غفلت کنیم و آن را در اولویت دوم قرار دهیم و همچنین سعی کنیم نیاز های خود را از خارج از کشور وارد کنیم. فکر می کنم به ویژه در دولت های پنجم و ششم یک مقدار تفکر اقتصاد منبع بنیان هم بر دولتمردان حاکم بود. آنها تصورشان این بود که هزینه ای که ما باید برای فناوری هر پروژه ای بپردازیم درمقابل خود پروژه آنقدر محدود و کم است که بهتر است فناوری را از خارج از کشور وارد کنیم  و به اجرای پروژه ها سرعت بدهیم. از طرف دیگر تولید فناوری زیر ساخت هایی مثل آزمایشگاه های مرجع و دانشگاه ها، به مقاطع تحصیلات تکمیلی و مراکز تحقیقاتی نیاز دارد و اینها زمان بر است.

طیبی گفت: پرداختن به این موضوع به نظر من غفلت بزرگی بود. اگر به درستی ادعا داریم که انقلای بزرگ ما مستقل از دو بلوک شرق و غرب به پیروزی رسید حتما این انقلاب هم از طرف شرق و هم از طرف غرب، دارای اگر نگوییم دشمن، دوستان زیادی نخواهد بود. بنابراین ما برای حفظ انقلابمان باید هم صاحب علم باشیم و هم علم را به فناوری تبدیل کنیم و فناوری پیشرفته زیربنای دفاع و اقتصاد دانش بنیان ما باشد. ما در این زمینه یک مقدار کم توجهی کردیم ولی ایجاد مجموعه ای مثل جهاد دانشگاهی در سال ۱۳۵۹ نشان داد که عده ای از بچه های این مملکت دارند درست فکر می کنند که کشور برای حفاظت از خود نیاز به توسعه فناورانه و پیشرفته دارد و ما باید الگو سازی کنیم و نشان  دهیم توان تولید علم و توان تبدیل علم به فناوری و همچنین تجاری سازی را داریم که خوشبختانه این کار به شکل خوبی در جهاد دانشگاهی انجام شد.

طیبی با بیان  اینکه هرجا اراده و تمرکز کردیم و منابع مالی در اختیار بود موفق شدیم، خاطرنشان کرد: من شخصا باور دارم که حرکت کشور باید براساس اولویت ها باشد. ما نمی توانیم از شیر  مرغ تا جان  آدمیزاد کار کنیم. اگر ما در پژوهشگاه رویان روی سلول های بنیادی کار می کردیم به این خاطر بود که متوجه شدیم دنیا دارد از دارودرمانی به سلول درمانی می رود و فاز اول آن با بودجه محدود ما قابل انجام است. ما باور داشتیم که ما اگر فاز اول آن را به خوبی انجام دهیم در فاز بعدی از ما حمایت می شود و در این حوزه هم خوب کار کردیم و الحمدلله با تشخیص مقام معظم رهبری این حوزه مورد حمایت قرار گرفت.

رئیس جهاد دانشگاهی افزود: در یک حوزه هایی هم منابع مالی در اختیار ما بود؛ مثل ساخت فرستند ه های رادیویی برای صداوسیما. به لحاظ مالی می توانستیم خودمان روی اینها سرمایه گذاری کنیم. برای اولین بار برای صداوسیما فرستنده های رادیویی موج متوسط تا قدرت ۱۰۰۰ کیلووات را ساختیم و به همین شکل برای حوزه های مختلف دیگر هم کار شد. شخصا اعتقاد دارم هر کاری که در دنیا انجام شده و حاصل توسعه علم و فناوری ای است که بشر به آن دست  یافته، به طور قطع می توانیم آن  را انجام دهیم. باید امکانات و شرایط را فراهم کنیم و به موقع هم به آن بپردازیم ضمن اینکه ما می توانیم ابداعات خود را داشته باشیم.

کاربردی کردن فناوری، راه های شناخته شده ای دارد که ما نرفته ایم

وی با اشاره به اولویت گذاری در خصوص توسعه فناوری تصریح کرد: دو موضوع وجود دارد؛ یکی تامین فناوری های روز مورد نیاز کشور که بدنه اقتصاد و اشتغال را تشکیل می دهد و مردم تاثیرات آن را لمس می کنند و دیگری نگاه علم به آینده است. به نظر من در کشور تقسیم بندی خوبی انجام نداده ایم. شخصا معتقدم ۷۰ درصد منابع تحقیقاتی کشور باید صرف رفع نیاز های روز کشور شود . این فناوری ها ضمن اینکه مشکلات کشور را حل می کنند با ایجاد اشتغال، تولید ثروت و ارزش افزوده باعث ایجاد غرور  ملی می شوند. ۳۰ درصد دیگر به علاوه ارزش افزوده ای که ایجاد می شود باید صرف کار های پیشرفته تر شود. ما این کار را نکرده ایم و همچنین یک سری الزاماتی که باعث پیشرفت طبیعی یک حوزه هم می شود را انجام نداده ایم.

رییس هیئت امنای جهاد دانشگاهی ادامه داد: یکی از الزامات این است که مثلا در دنیا صنعت نفت یک کشور می گوید به یک محصول نیاز دارد و اعلام می کند هرکس این محصول را براساس استاندارد مورد نظر ما تولید کند و آزمایشگاه مرجع مورد نظر ما در داخل یا خارج کشور آن را تایید کند دو سال از آن تولید کننده خرید می کنیم. این تضمین و اعتماد را به صنعت گر، محقق و سرمایه گذار صنعتی می دهند. وقتی چنین اطمینانی داده شد سرمایه گذار صنعتی خود به دانشگاه ها و مراکز صنعتی وارد می شود و استادانی را پیدا می کند که توان تبدیل علم به فناوری را دارند و با آنها به صورت قراردادی همکاری می کند. وقتی این قرارداد مستقر شد کار پژوهشی شکل کار فرمایی به خود می گیرد تا زمانی که رقبای دیگری پیدا شوند و کار به صورت مناقصه ای پیش برود. کاربردی کردن فناوری راه های شناخته شده ای دارد که ما نرفته ایم.

وی در پاسخ به سوالی درباره عامل ایجادکننده چنین وضعیتی گفت: کشور ما درآمد آسان نفت دارد. این درآمد آسان را کنار دعوا های سیاسی بگذارید که هر جناحی روی کار می آید سعی می کند نتایج کار جناح قبلی را تخریب کند و از صفر شروع کند. این باعث از دست رفتن فرصت ها می شود. یک زمانی شما باید بیلان کاری به مردم ارائه دهید و آن زمان می بینید که کاری نکرده اید، در نتیجه باید با پول نفت از خارج از کشور خرید کنید. پیشرفت، حاصل برنامه ریزی جامع درازمدت و هماهنگی نهاد های مرتبط است. برنامه ریزی جامع درازمدت یعنی همان که در سند چشم انداز گفته شد و هماهنگی نهاد ها یعنی در گردش  دولت ها برنامه ها عوض نشود. وقتی برنامه ها عوض می شود هنگام گزارش دادن به مردم متوجه می شویم که هیچ کاری نکرده ایم و مجبوریم  به خارج از کشور مراجعه کنیم و این اتفاقی است که مکرر در کشور ما رخ داده است. اگر بنا داریم برنامه ریزی درازمدت کنیم و آنچه تولید می کنیم قابل رقابت باشد باید این  را هم بدانیم که دیکته نوشته نشده غلط ندارد. گاهی برای پژوهشی، صنعت پول می دهد ولی هنگام بهره برداری که می رسد از خارج خرید می کند. جایی هم نیست که من حرف هایم  را به صنعت بزنم در نتیجه شاهد وضع موجود و راضی نبودن از این وضعیت هستیم.

طیبی در پاسخ به سوالی درباره باهوش بودن ایرانی ها نیز گفت: نمی توانم بگویم این حرف به لحاظ علمی درست است ولی به لحاظ تجربه بچه هایی در اطراف خودمان و حین تحصیل در خارج از کشور دیدم که بچه های باهوش و بااستعدادی هستند ولی من فکر می کنم آنچه که باعث شکوفایی استعداد ها می شود این است که آنها در مسیر توسعه علم و بعد استفاده از علم در تولید فناوری و کاربرد فناوری قرار بگیرند. طراحی آن مسیر بسیار مهم است. خداوند استعداد ها را در همه  مردم قرار داده چرا که به عدالت خداوند اعتقاد داریم. روش شکوفاکردن استعدادهاست که متفاوت است ولی در مجموع من باور دارم که بچه های باهوش و با استعدادی داریم.

وی در پاسخ به سوالی درباره روش های مختلف شکوفاکردن استعداد ها در قبل و بعد از انقلاب اظهار کرد: من معتقدم که برنامه هایی ایجاد شده بود که به عمد می خواستند ما و کشور های مثل ما را عقب نگاه دارند و علت آن این بود که غرب به درستی به اقتدار و ثروتی که علم و فناوری ایجاد می کند پی  برده بود. به هر حال سال ها بود که غرب به علم دست  یافته بود و آن را به فناوری تبدیل کرده بود و در حوزه دفاعی و اقتصادی دارای قدرت شده بود. غرب با توجه به ارزش افزوده ای که فناوری نسبت به مواد اولیه پیدا کرده بود حتی دیگر نیازی نداشت که کشور ها را استعمار کند. این طور که به نظر می آمد آنها تصمیم گرفتند که تمرکز خود را در دانشگاه ها بر توسعه علمی فناورانه خود بگذارند و به حدی رسیده بودند که صنایع مونتاژ را به خاطر کارگر ارزان به کشورهای در حال توسعه منتقل می کردند ولی تزریق فناوری توسط خودشان بود و دانشگاه های کشور های در حال توسعه هم در سطح کارشناس نیرو تولید می کردند که بتواند صنعت مونتاژ را اداره کند. البته نباید منکر استعداد های خوبی که کار های خوبی در قبل از انقلاب کردند شد. شاید در یک مقطعی قبل از انقلاب و در دهه ۴۰ توسط افرادی پایه برنامه ریزی خوب در کشور گذارده شد که پس از مدتی کنار  گذاشته شدند.